ชูปราชญ์

[นภดล มณีวัต]

ชูปราชญ์

ประวัติ
         
"ชูปราชญ์" เป็นชื่อที่คนทั่วไปใช้เรียกกวีผู้ชำนาญทางโคลงฉันท์กาพย์กลอนท่านหนึ่งมีภูมิลำเนาอยู่ที่ อำเภอฉวาง จังหวัดนครศรีธรรมราช  ชื่อเดิมของกวีผู้นี้ คือ ชู หรือ "นายชู" การที่เติม "ปราชญ์" เข้าเป็นสร้อยนั้นเป็นลักษณะอย่างหนึ่งของชาวปักษ์ใต้ เพื่อบอกลักษณะเด่นของบุคคลนั่นเอง
         
ชูปราชญ์จะมีชีวิตในวัยเด็กอย่างไร  ได้รับการศึกษาเล่าเรียนที่สำนักใด  และมีญาติพี่น้องเป็นใครบ้างนั้นไม่มีผู้ใดทราบแน่ชัด แม้แต่ปัจจุบันนี้เทือกเถาเหล่ากอของชูปราชญ์ก็ไม่มีใครสืบค้นได้  ทราบจากหนังสือสุบินสำนวนเก่าในบทนำเรื่องซึ่งขุนอาเทศคดีเป็นผู้เขียนว่าปราชญ์ ท่านนี้เป็นคนสมัยเดียวกันกับพระยาตรัง (ศรีจันทร์)ซึ่งเป็นกวีมีชื่อเสียงของเมืองนครศรีธรรมราช   เมื่อประมาณ   ๑๙๓-๒๐๑  ปีมาแล้ว นอกจากนี้หนังสือ "ของดีปักษ์ใต้" ฉบับที่ ๑ มกราคม ๒๕๑๑ เรื่องพระยาตรังคภูมาภิบาล (ศรีจันทร์) ซึ่งเขียนโดยเยี่ยมยง    สังข์อยุธย์    สุรกิจบรรหารได้กล่าวถึง    ตามเรื่องที่ผู้เฒ่าผู้แก่ในบ้านฉวางเล่ากันต่อ ๆ  มาบอกว่า นายชูปราชญ์เป็นนักเลง เล่นเพลงบอก เพลงนา เพลงเรือ โคลง กลอน และรับจ้างเขียนเพลงยาวที่ขึ้นชื่อลือชามาก  มีนิสัยเจ้าชู้มีเมียหลายคน นอกจากนี้ยังมีผู้ยกย่องอีกว่าการว่าเพลงนาของนายชูปราชญ์ยอดเยี่ยมกล่อมอารมณ์ผู้ฟังได้ซาบซึ้งถึงใจ
         
จากคำบอกเล่าของผู้เฒ่าผู้แก่เล่าว่าชูปราชญ์มีหญิงที่เป็นคู่ปรับในการแต่งโคลงกลอนอยู่หลายคน เมื่อพบปะกันที่ใดก็ตามจะต้องได้ฟังคารมคมคายที่ชูปราชญ์โต้ตอบกับหมู่ผู้หญิงเหล่านั้น   ซึ่งส่วนใหญ่มักเป็นคำสองง่ามสองแง่หรือหยาบโลน   เป็นที่ถึงอกถึงใจพระเดชพระคุณทั้งสิ้น   นอกจากนี้เมื่อมีฤดูเก็บเกี่ยวข้าว หากเจ้าของนาที่ใดขอแรงลงแขกเกี่ยวข้าวโดยมีนายชูปราชญ์ไปร่วมด้วยแล้ว ในวันนั้นตลอดทั้งวันจะไม่มีใครออกปากบ่นกันว่าเหนื่อยหรือร้อนกันเลย  ทั้งนี้เพราะชูปราชญ์จะแสดงฝีปากอันคมคายให้เป็นที่บันเทิงใจได้ตั้งแต่เช้าจดเย็นทีเดียว
         
เรื่องความพิศดารของนายชูปราชญ์มีอยู่มากมายหลายเรื่อง มีอยู่เรื่องหนึ่งซึ่งเป็นที่ทราบกันในหมู่ผู้สนใจทั่วไป  คือเรื่องการรับจ้างเขียนเพลงยาวให้แก่บ่าวสาว  ชูปราชญ์จะรับเขียนเพลงยาวโต้ตอบฝากรักให้แก่บ่าวสาว ในบางครั้งจะรับเขียนโต้ตอบให้ทั้งฝ่ายชายและฝ่ายหญิง โดยทั้งฝ่ายชายและหญิงไม่มีโอกาสจะได้รู้ จะรู้ได้ก็ต่อเมื่อหนีตามกันไปหรือได้แต่งงานกันสมใจแล้ว  ส่วนราคาค่าเขียนสุดแล้วแต่จะตกลงกัน  แต่ส่วนใหญ่เล่าว่ามักจะเป็นน้ำหวากหรือน้ำตาลเมานั่นเอง และในเรื่องการรับจ้างเขียนเพลงยาวนี้เอง มีอยู่ครั้งหนึ่งที่ทำให้ชูปราชญ์ต้องเลิกรับจ้างเขียนเพลงยาวให้แก่บ่าวสาวอย่างเด็ดขาด ทั้งนี้ก็เพราะว่าเนื่องจากเพลงยาวของชูปราชญ์  ทำให้หญิงสาวผู้หนึ่งหนีตามชายชู้ไป  โดยชูปราชญ์ได้ค่าจ้างเขียนเพลงยาวเป็นลูกวัวตัวหนึ่ง แต่หญิงสาวที่ตามผู้ชายคนนั้นไปคือลูกสาวของชูปราชญ์เอง  ทำให้ชูปราชญ์ช้ำใจตัวเองมาก

ผลงานและเกียรติคุณ
         
ชูปราชญ์มีผลงานทางด้านปฏิภาณกวี  เช่น เป็นนักเล่นเพลงบอก เพลงนา เพลงเรือ โคลง กลอน มากมายและเนื่องจากความสามารถของชูปราชญ์ในเรื่องโคลงกลอนนี้เอง พระยาตรังกวีของเมืองนครศรีธรรมราชในสมัยนั้นถึงกับให้คนใช้ไปตามตัวชูปราชญ์ถึงบ้านที่ฉวาง  แต่ก็ไม่ได้พบชูปราชญ์สมความตั้งใจแม้เพียงครั้งเดียว       

จนกระทั่งวันหนึ่งเมื่อชูปราชญ์มีธุระต้องเดินทางเข้ามายังเมืองนครศรีธรรมราชพระยาตรังตอนนั้นกลับจากต่อนกเขา มีคนใช้ถือกรงนกต่อเดิมตามหลัง  เมื่อคนใช้บอกพระยาตรังว่านั่นคือ ชูปราชญ์ ท่านก็เดินเข้าไปหานายชูทางด้านหลังแล้วถาม ซึ่งนายชูก็โต้ตอบกันดังต่อไปนี้

          (พระยาตรัง)          เอ็งหรือมีชื่อตั้ง                    นายชู
          (นายชู)                 ขอรับโปรดพิศดู                   รูปบ้าง
          (พระยาตรัง)          มาสถิตสถานอยู่                  ณ ที่ใดนา
          (นายชู)                 มาสถิตสถานข้าง                 โรงช้างท่าชี
         
โคลงกลอนซึ่งมีลักษณะเป็นทำนองโต้ตอบกันเช่นนี้มีผู้เล่าว่ามีอยู่ไม่น้อยแต่เป็นที่น่าเสียดายที่มีผู้จดจำกันได้น้อยมาก  อย่างไรก็ตามชูปราชญ์ก็สมควรได้รับการยกย่องว่าเป็นปฏิภาณกวีคนหนึ่งของเมืองนครศรีธรรมราช  และผลงานของท่านผู้นี้ควรที่ผู้สนใจได้ศึกษาค้นคว้าเพิ่มเติมกันอีกต่อไป   ทั้งนี้เพื่อยืนยันความเป็นปราชญ์ของท่านผู้นี้ให้สมบูรณ์ยิ่งขึ้น